Stosowane są głównie u dzieci pomiędzy 4 a 12 rokiem życia uzębieniu mlecznym i mieszanym, przed całkowitą  wymianą zębów na odpowiedniki stałe.

Najbardziej  rozpowszechniony jest podział tych aparatów w zależności od liczby łuków zębowych, na które są zakładane.  Aparaty ruchome są samodzielnie przez pacjenta wkładane i wyjmowane na jeden łuk zębowy (aparaty jednoszczekowe) lub na oba łuki zębowe (aparaty dwuszczękowe). Ich działanie występuje tylko przy ich noszeniu przez odpowiednią ilość godzin i zanika po wyjęciu z jamy ustnej.

Aparat ruchomy wykonywany jest przez technika, indywidualnie dla każdego pacjenta, na podstawie pobranego wycisku.  Ich budowa zależy od rodzaju leczonej wady  i zastosowanej formy leczenia.

Najczęściej zbudowany jest:

– z części akrylowej (odzwierciedla kształt podniebienia i/ lub wyrostka zębodołowego)

– elementów metalowych

* łuki wargowe (korygują ustawienie zębów przednich i wspomagają utrzymanie)

* klamry ( utrzymują aparat na zębach)

* sprężynki  (służą do prostowania i przemieszczania zębów)

– śruby lub śrub  (w zależności od typu aparatu)

Kolor aparatu wybierany jest przez pacjenta w zalezności od upodobań.

Aparat jednoszczękowy osadzany jest na jednym łuku, natomiast aparat dwuszczękowy osadzony jest jednocześnie na obu łukach zębowych.

              

Aparat dwuszczękowy, często zwany również aparatem czynnościowym, ma formę bloku łączącego górny o dolny łuk zębowy. Leczenie czynnościowe opiera się na wykorzystaniu napięcia otaczających tkanek i naturalnej siły mięśni  do korekty wady zgryzu. Jest to najbardziej fizjologiczny sposób leczenia. W układzie nerwowo-mięśniwym narządu żucia eliminowane są szkodliwe nawyki i tworzone są nowe prawidłowe odruchy, które doprowadzają do adaptacyjnej przebudowy mięśni i stawu skroniowo-żuchwowego. Najczęściej stosowany jest w celu eliminowania nawyków, parafunkcji, wad związanych z nieprawidłowym ustawieniem niektórych części jamy ustnej. Służą do przywrócenia  i utrwalenia prawidłowych czynności. Ustawiają w odpowiedniej pozycji łuki zębowe i ukierunkowują siłę mięśni ust, policzków i języka, tak aby przyczyniały się do korekty wady i działały we właściwy sposób. Znoszą także  nieprawidłowe napięcie mięśniowe i przyczyniają się do wykształcenia nowych, prawidłowych nawyków. Dzięki temu siła mięśni własnych pacjenta zostaje odpowiednio ukierunkowana i wykorzystana do korekty istniejących zaburzeń. Wykorzystywane są zazwyczaj w tzw. wczesnym etapie leczenia ortodontycznego, podczas którego aktywne procesy wzrostu dziecka, pozwalają skorygować  łuki zębowe oraz  ich wzajemne relacje.

               

 

Aparat Twin-Block

Połączeniem aparatu jedno- i dwuszczękowego jest tzw. Twin-Block , zbudowany z dwóch oddzielnych płyt, które w jamie ustnej łączą się w odpowiedni sposób, działając razem na zasadzie aparatu dwuszczękowego, dzięki powierzchnią zgryzowym wyprofilowanym pod odpowiednim kątem. Wymuszają one doprzednie położenie żuchwy, co zmienia rozkład sił zgryzowych i dostarcza pozytywne bodźce dla rozwoju żuchwy.

Dodatkowo dzięki podziałowi na dwie części, możliwe jest aktywne działanie, niezależnie na oba łuki. W zależności od wady mogą mieć wbudowana śrubę poszerzającą łuki zębowe, klamry czy  sprężyny prostujące zęby itp.

Tak jak każdy aparat czynnościowy stosowany jest w okresie wzrostu. Aby działał, obie części muszą znajdować się w jamie ustnej. Powinny być noszone całodobowo (także podczas jedzenia i snu), a ściągane jedynie do zabiegów higienicznych i podczas uprawiania sportów.

Płytki górna i dolna mogą być zdejmowane lub być w początkowym okresie zacementowane na stałe, co utrudnia jednak prawidłową higieną.

Przy odpowiedniej współpracy, aktywna faza leczenia,  podczas której dochodzi do przebudowy w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego, trwa około 9 miesięcy. Następnym etapem leczenia jest faza utrzymująca. W tym okresie utrzymywane jest skorygowana pozycja zębów przednich, do momentu pełnego ustabilizowania zgryzu w odcinkach bocznych. Stosowany jest wtedy całodobowo górny aparat z przednim wałem skośnym, aż do momentu uzyskania pełnego kontaktu powierzchni zgryzu i przejścia w fazę retencyjną, podczas której noszenie aparatu ograniczone jest do godzin nocnych.

Aparaty profilaktyczne i lecznicze

Osobną grupę aparatów ruchomych stanowią tzw. aparaty profilaktyczne i lecznicze.

Najczęściej wykorzystywane są w tym celu płytki przedsionkowe i trainery. Są to proste aparaty służące do zapobiegania powstawaniu  lub   do korekty prostych wad zgryzu. Przywracają prawidłową czynności narządu żucia, kontrolują wyrzynanie zębów stałych oraz rozwój szczęki i żuchwy.

Aparaty wykonane są z twardego tworzywa akrylowego lub miękkiej gumy (tzw. aparaty elastyczne)

Płytka przedsionkowa

Płytka przedsionkowa zaliczana jest do aparatów biernych lub czynnościowych w zależności od jej przeznaczenia i budowy.

Płytka stosowana jest podczas leczenia zgryzów otwartych, tyłozgryzów, jako blokada w nawykowym oddychaniu przez usta, do eliminacji różnych szkodliwych nawyków, do ćwiczeń mięśni policzków i warg oraz likwidacji nawyku wpychania języka pomiędzy łuki wargowe (często z dodatkową drucianą zaporą). Dzięki swoim licznym zaletom pozwalają ukształtować prawidłowy zgryz, usunąć nieprawidłowe nawyki (ssanie smoczka, kciuka) i dysfunkcję (oddychanie przez usta), a także dzięki działaniu na mięśnie warg oraz języka ułatwiają i poprawiają skuteczność ćwiczeń logopedycznych podczas leczenia wad wymowy.

Płytka przedsionkowa może być stosowana już od najmłodszych lat, u dzieci z uzębieniem mlecznym. Najczęściej stosowane są te standardowe, fabrycznie wykonane płytki, wielkością dostosowane do wieku dziecka. Mają formę  plastikowych, łukowato wygiętych, podłużnych płytek, zaopatrzonych z przodu w uchwyt. Uchwyt pomocny jest przy wkładaniu i wyjmowaniu aparatu oraz pozwala dozować wielkość siły podczas ćwiczeń mięśniowych. Mogą też zostać indywidualnie wykonane dla pacjenta na podstawie wycisków oraz posiadać duciane lub akrylowe zapory dla języka.

Aparat Trainer

Trainer to aparat czynnościowy, ruchomy , który wykorzystuje w swym działaniu naturalne siły mięśni policzków i języka. Aparat  wymusza prawidłowe ułożenie języka, szczęki i żuchwy. Wyglądem przypomina szynę ochronną dla sportowców  obejmującą wszystkie zęby w łuku górnym i dolnym.

Mięśnie języka i policzków mają bardzo duży wpływ na ukształtowanie narządu żucia. Mogą one przyczyniać się do powstania wad zgryzu w przypadku występowania nieprawidłowych nawyków, ale również ich działanie można wykorzystywać do korygowania istniejących nieprawidłowości za pomocą aparatów czynnościowych. Aparat Trainer eliminuje złe nawyki i wspomaga prawidłowy rozwój otaczających mięśni i kości. Może być także wyposażony w dodatkowe elementy, które służą do ćwiczenia mięśni narządu żucia i wykształcenia prawidłowych nawyków (właściwe ułożenie warg i języka). Likwiduje zgrzytanie zębami i nadmierny napór języka na zęby przednie, zapobiega nawykowemu wysuwaniu żuchwy do przodu. Efektywność aparatu jest największa w okresie wzrostu, dlatego wykorzystywane są głównie u dzieci pomiędzy 4 a 12 rokiem życia. Niekiedy używany jest jako aparat retencyjny po leczeniu aparatem stałym.

 

APARATY RUCHOME  nie pozwalają na precyzyjne ustawienie poszczególnych zębów, ponieważ nie są do tego typu zadań konstrukcyjnie przygotowane. Do tych celów zostały stworzone aparaty stałe. Pozwalają jednak  skorygować nadmierne wychylenie lub cofnięcie zębów, wyeliminować szkodliwe nawyki , przywrócić prawidłowe funkcje i  wykorzystać potencjał wzrostowy pacjenta do korekty nieprawidłowości. Skuteczność podjętego leczenia uzależniona jest od regularnego noszenia, przestrzegania zaleceń i współpracy pacjenta.