Aparaty samoligaturujące (bezligaturowe) mogą być aparatami metalowymi i kosmetycznymi. Przykładem tego typu aparatu jest powszechnie znany aparat Damona. Sukces komercyjny tego aparatu sprawił, że wszystkie czołowe firmy produkujące zamki ortodontyczne, wprowadziły do swojego asortymentu, aparaty o takim samym mechanizmie działania. Drut w aparacie Damona (np. Damon, Innovation) utrzymywany jest bez zastosowania ligatur przez specjalnie skonstruowane zamki ze sztywnymi klapkami, które po zamknięciu utrzymują drut. Wprowadzono również różne modyfikacje zamków ze sprężystymi klapkami (np. Speed) czy klipsami (np. SmartClip). We wszystkich tych przypadkach nie ma potrzeby stosowania ligatur utrzymujących, które są źródłem dodatkowego tarcia i sztywnego połączenia łuku z zamkami, który utrudnia swobodny ruch zębów.
Dzięki temu „bezligaturowemu” mechanizmowi możliwa jest swobodna rozbudowa łuku, zastosowanie niewielkich i stale działających sił. Przywrócona zostaje równowagi pomiędzy siłami działania mięsni języka, policzków i warg, której zachwianie spowodowało zwężenie, stłoczenia i nieprawidłowe ustawienie zębów. Często umożliwia to przeprowadzenie leczenia bez konieczności ekstrakcji.
Brak ligatur, które dociskają łuk do podstawy zamka to także mniejsze i stale działające siły. W tradycyjnym aparacie siły tarcia. występujące pomiędzy ligaturami i łukami, zmuszają do zastosowania większych wartości sił na zęby , które aby się przesunąć muszą dodatkowo pokonać występującą siłę tarcia. W efekcie tradycyjny aparat działa skokowo i ze stale słabnącą siłą, a największe siły występują tuż po aktywacji. Z tego powodu zęby, w stosunkowo krótkim czasie, ulegają raptownemu przesunięciu, a następnie pozostają w tym położeniu do następnej wizyty. W aparatach bezligaturowych w systemie niskiego tarcia (luźne umocowanie łuku w zamkach) możliwe jest jednostajne przesuwanie zębów z użyciem mniejszych, równomiernie rozłożonych i bezpieczniejszych sił, co mniej „obciąża” struktury otaczające ząb i same zęby. Często sam czas leczenie ulega skróceniu, a przerwy pomiędzy kolejnymi wizytami mogą być dłuższe. Pacjenci rzadziej skarżą się na dolegliwości bólowe związane z aktywacją aparatu. Budowa zamka i brak ligatur ułatwia także utrzymanie prawidłowej higieny.
Należy jednak wiedzieć, że to co jest zaletą dla techniki ślizgowej, może stanowić wadę dla beztarciowego zamykania luk. Zastosowane w zamkach sprężyste zaciski mogą nie utrzymać drutu na miejscu na tyle dobrze, aby uzyskać odpowiednie momenty sił zapobiegające przechylaniu koron zębów podczas stosowania pętli zamykających luki. Z kolei sztywne klapki mogą utrudniać zastosowanie pełnowymiarowych łuków, które pozwalają na precyzyjne ustawienie zębów, w końcowych etapach leczenia.
Wbrew panującym obiegowym opiniom, aparaty te nie są lekarstwem na wszystkie wady. W każdym przypadku należy brać pod uwagę ograniczenia wynikające z morfologicznych struktur otaczających zęby i możliwość osiągnięcia długotrwałej stabilności wyników leczenia przy zachowaniu zdrowych tkanek przyzębia.
