Piękny uśmiech jest marzeniem niemal każdego z nas. Równe, białe, zdrowe zęby sprawiają  że twarz staje się bardziej atrakcyjna, mamy lepsze samopoczucie, wzrasta nasza samoocena. Niestety natura nie wszystkich „traktuje sprawiedliwie” i  dlatego wielu z nas poszukuje pomocy ortodonty. Dzięki  ładnemu uśmiechowi, często zyskujemy większą  pewność siebie i  zwiększamy szanse na uzyskanie korzystnego wrażenia w życiu prywatnym i zawodowym.

Ortodoncja jest dziedziną stomatologii, która zajmuje się profilaktyką i leczeniem wad zębowych, zgryzu i wad szczękowo-twarzowych. Noszenie aparatu ortodontycznego nie jest obecnie kojarzone z chorobą, ale jest wyrazem dbania o zdrowie i wkracza w dziedzinę medycyny estetycznej. Leczenie ortodontyczne poprawia nie tylko wygląd naszego uzębienia i twarzy, ale także dzięki temu, że nasze zęby ustawione są prawidłowo, łatwiejsza jest ich higiena, co zmniejsza ryzyko rozwoju próchnicy i chorób przyzębia. Często dzięki interwencji ortodontycznej możemy zapobiec nieprawidłowemu ścieraniu się zębów, przeciążeniu przyzębia czy wspomóc leczenie schorzeń  i zaburzeń czynności stawu skroniowo-żuchwowego.  Leczenie wady zgryzu może skorygować  także występujące dysfunkcje oddychania , mowy, połykania  czy utrudnioną czynność żucia. Dodatkowo coraz częściej  leczenie ortodontyczne staje się integralną częścią leczenia interdyscyplinarnego pacjentów z chorobami przyzębia czy przeprowadzane jest  w ramach przygotowywania do leczenia chirurgicznego, implantologiczego, protetycznego oraz zachowawczego. Nie mierzalną wartością jest poprawa naszego stanu psychicznego i emocjonalnego. Osoba z ładnymi i prostymi zębami zdecydowania częściej się uśmiecha a jej samoocena rośnie.

Istnieje wiele sposobów leczenia ortodontycznego. Zaczynając od przeciwdziałania szkodliwym nawykom i dysfunkcjom, poprzez korekcyjne szlifowanie szkliwa, aparaty ruchome, mioterapię  i i na różnych odmianach  aparatów stałych kończąc. Działanie aparatów czynnych opiera się na wykorzystaniu aktywnych sił do korekty ustawienia poszczególnych zębów lub łuków zębowych względem siebie. Ich działanie, w odróżnieniu od działania tzw. aparatów biernych, sztucznie wymusza reakcje organizmu na zastosowane siły.

Obecnie leczenie ortodontyczne może być z powodzeniem prowadzone zarówno u dzieci, młodzieży  jak i u dorosłych, bez żadnych ograniczeń wiekowych. Warunkiem rozpoczęcia leczenia jest dobra higiena, zdrowe zęby i dziąsła.

LECZENIE DZIECI

Kiedy udać się z dzieckiem na pierwszą wizytę u ortodonty?

Dzieci w okresie uzębienia mlecznego  rzadko wymagają interwencji  ortodontycznej. Jednak i u przedszkolaków mogą pojawić się wady zgryzu, które muszą być leczone, a brak interwencji  w tym okresie może prowadzić do ich nasilenia  i utrwalenia się wraz z dalszym  wzrostem. Wyleczenie pewnych  wad w okresie uzębienia mlecznego umożliwia wyrzynanie zębów stałych we właściwych pozycjach i dalszy  prawidłowy rozwój narządu żucia. Leczenie rozpoczynane jest z wykorzystaniem jak najmniej inwazyjnych i najtańszych metod. Najczęściej wykorzystywane są w tym celu proste aparaty ruchome, ćwiczenia  i korekcyjne szlifowanie zębów mlecznych.  Pierwsza wizyta wskazana jest w przypadku, gdy  rodzice zaniepokojeni są ustawieniem zębów lub zasugerował to lekarz stomatolog. W sytuacji kiedy wydaje się, że wszystko jest w porządku, a rodzice chcieliby udać się na konsultację dla własnej wiedzy, najlepiej zgłosić się z dzieckiem nie wcześniej niż w 4-5 roku życia.

Jeżeli  wcześniej nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości , pierwsza konsultacja ortodontyczna powinna odbyć się najpóźniej w 6-7 roku życia, kiedy zaczynają wyrzynać  się zęby stałe. W tym okresie zgryz podlega najbardziej dynamicznym i największym zmianom. Pojawiają się pierwsze stałe zęby trzonowe, przednie zęby mleczne zostają zastąpione zębami stałymi (tzw. uzębienie mieszane). Wada zgryzu może być przez rodzica nie dostrzeżona, chyba że ewidentnie wpływa na rysy twarzy dziecka.

W okresie uzębienia mieszanego dzieci leczone są najczęściej przy wykorzystaniu  stosunkowo prostych aparatów ruchomych, ćwiczeń oraz w niektórych wadach zgryzu różnych odmian aparatów stałych. Aparat ruchomy wykonywany jest zazwyczaj  po ukazaniu się siekaczy stałych ( dolnych  i górnych) oraz pierwszych zębów trzonowych stałych,  chyba że zdiagnozowany problem wymaga wcześniejszej interwencji. Dla uzyskania pozytywnych rezultatów niezbędna jest samodyscyplina oraz  dobra współpraca.

Wada zgryzu jest problemem rozwojowym i ujawnia się podczas rozwoju układu kostnego, wyrzynania zębów mlecznych  i  wymiany uzębienia na stałe . Młody organizm rosnącego dziecka jest wrażliwy na wpływy szkodliwych czynników środowiskowych. Ta sama cecha sprawia, że zgryz jest bardziej podatny na wszelkiego rodzaju leczenie. Szybciej adaptuje się do zmian. A korekta wady przebiega szybciej niż u  dorosłych i  wymaga mniejszych nakładów finansowych.  Im wcześniej zdiagnozowana wada i rozpoczęte leczenie tym większe są korzyści dla naszego dziecka. Leczenie będzie łatwiejsze i krótsze, a osiągnięte efekty będą trwalsze.

W przypadku bardziej nasilonych lub uwarunkowanych genetycznie nieprawidłowościach, często konieczne  jest również późniejsze leczenie. Ale odpowiednio wcześnie wdrożona terapia  pozwala wykorzystać potencjał wzrostowy ,w celu  zmniejszenia nasilenia obecnej wady i  skrócenia czasu późniejszego leczenia aparatem stałym. Natomiast nie korygowany wada zgryzu, może nie tylko nasilać się z wiekiem, ale także prowadzić do kolejnych patologii: wad wymowy, próchnicy, chorób przyzębia, nieprawidłowego rozwoju mięśni twarzy i kości szczęk.

Niewielka wada zgryzu w wieku przedszkolnym może skutkować bardziej poważną wadą w wieku młodzieńczym i dorosłym. Należy jednak zaznaczyć, że nawet wyleczone wady mogą powracać podczas wzrostu, ponieważ nie można dokładnie przewidzieć jego kierunku i intensywności. Fakt ten jednak nie powinien decydować o zaniechaniu terapii, ponieważ nawet jeżeli wada powróci, nie będzie ona tak nasilona oraz  znacznie łatwiejsza do korekty, niż w przypadku braku leczenia.

Często samo przerwanie szkodliwych nawyków czy wyuczenie prawidłowych funkcji  z zastosowaniem prostych aparatów i/lub  ćwiczeń, doprowadza do samoregulacji i korekty wady zgryzu u dziecka.

Nieprawidłowości  u dziecka  wskazujące na potrzebę konsultacji ortodontycznej:

-nawyki (długotrwała ssanie palca lub smoczka, obgryzanie paznokci, gryzienie długopisów, ołówków, nawyk nagryzania wargi)

-stale otwarte buzia

-oddychanie przez usta

-częste wystawianie języka

-przedwczesna utrata zęba mlecznego ( najczęściej po usunięciu zęba z powodu próchnicy lub z wyniku  urazu)

-opóźnione wyrzynanie zębów

-większy niż 6 miesięcy odstęp pomiędzy wyrzynaniem zębów jednoimiennych po przeciwnej stronie

– brak szpar rozwojowych pomiędzy zębami mlecznymi przednimi u dziecka 6 -letniego

-asymetria w rysach twarzy

-nadmiernie cofnięta lub wysunięta bródka

-wada wymowy

-nieprawidłowo ustawienie zębów stałych (szpary, stłoczenia, wyrzynanie zębów w nieprawidłowej pozycji)

-brak miejsca dla wyrzynającego się zęba

-obecność zęba mlecznego i jego stałego następcy

-infantylny (niemowlęcy) typ połykania

-odwrotny nagryz zębów (nieprawidłowe zachodzenie zębów dolnych na górne)

-trudności w żuciu, jednostronne żucie

LECZENIE MŁODZIEŻY

W ostatnich latach podejście nastolatków do „noszenia” aparatu uległo znacznej zmianie. Z uczucia wstydu czy zażenowania z powodu drutów na zębach, stało się w niektórych kręgach nastolatków trendem. Podczas każdej wizyty pacjent ma możliwość wyboru i zmiany koloru elementów utrzymujących łuk, dzięki czemu czynnie uczestniczy w aranżacji swojego uśmiechu. Piękny i zdrowy uśmiech niekiedy pomaga w przejściu przez trudny okres dojrzewania. Dodatkowo  prawidłowy zgryz i higiena jamy ustnej pozwalają uniknąć problemów z próchnicą lub chorób, które mogę skutkować utratą zębów w wieku dojrzałym.

W przypadku kiedy jednak  nasza pociecha, w obawie przed reakcją rówieśników, nie chce rozpocząć leczenia, nie należy tego robić wbrew jej woli, ale wstrzymać się  do momentu, aż pojawi się u niej motywacja wewnętrzna. Terapia aparatem ortodontycznym wymaga współpracy i świadomej zgody.

LECZENIE DOROSŁYCH

Obecnie ortodoncja nie jest zarezerwowana tylko dla dzieci. Leczenie ortodontyczne może być prowadzone w każdym wieku i służy nie tylko poprawie estetyki uśmiechu, ale często umożliwia przeprowadzenia zaplanowanego leczenia protetycznego czy implantologicznego. W przypadku szybkiego, nierównomiernego ścierania się szkliwa, obnażenia się szyjek, leczenie aparatem może powstrzymać dalszą destrukcję naszego uzębienia. A prawidłowo ukształtowany zgryz pozwoli na bardziej efektywną higienę oraz może uchronić  przed zmianami doprowadzającymi do utraty zębów.

Nieprawidłowości u osób dorosłych wskazujące na potrzebę konsultacji ortodontycznej:

-asymetria twarzy

-nadmiernie wysunięta lub cofnięta bródka

-nieprawidłowo ustawione zęby (stłoczenia, szpary, obroty, nadmierne wychylenie lub przechylenie zębów)

-ścieranie się zębów

-zgrzytanie zębami

-potrzeba zmiany ustawienia zębów umożliwiająca leczenie protetyczne lub implantologiczne

-problemy periodontologiczne

-bóle stawów skroniowo-żuchwowych

-jednostronne żucie

Stosowane obecnie metody leczenia  umożliwiają leczenie pacjentów w każdym wieku. Należy jednak pamiętać, że im młodszy jest pacjent tym łatwiejsze jest leczenie. A sam czas leczenia aktywnego i retencyjnego u osoby dorosłej może być dłuższy.